Vermogensbelastingen die de middenklasse sparen? Open brief aan professor Paul De Grauwe

In een opiniestuk in 'De Morgen' (of in twee opiniestukken met dezelfde tekst, maar twee verschillende titels: "jawel, er bestaan vermogensbelastingen die de middenklasse sparen" en "een vermogensbelasting is de enige manier om het saneringsprogramma draagkracht te geven") komt u op voor een vermogensbelasting, zoals u al meerdere keren eerder hebt gedaan.

Paul De Grauwe

Wat mij nu sterk opvalt, is dat u niet zozeer een vermogensbelasting 'an sich' verdedigt, maar wel stelt dat het nodig is omdat het gevraagd of geëist wordt. Het woord 'perceptie' komt vier keer in de tekst voor. Waar er nog twijfel zou bestaan schrijft u zelf dat het probleem niet is hoeveel extra opbrengsten dit zou opleveren, maar wel de 'maatschappelijke draagkracht'.

Nu, dat lijkt mij een foute- en in alle geval smalle basis om zoiets te bestempelen als 'noodzakelijk'. Afhankelijk van tijd en plaats zijn er wel meer zaken geweest met een breed maatschappelijk draagvlak: de Walen, de socialisten, de vreemdelingen, de moslims, de werklozen.,/p>

Wat men in zo'n situatie doet, minstens hoort te doen, is zich enkele zaken afvragen: 'is dat correct, of rechtvaardig', 'is dat nuttig', enzovoort. Net dat wil ik hierna even kort doornemen.

Men kan wel zo'n stelling innemen dat de vox populi moet gevolgd worden, ongeacht de opbrengst, ongeacht de rechtvaardigheid, ongeacht de gevolgen. Maar dat zal, op zich, geen enkel positief gevolg hebben. Voor velen zal het nooit genoeg zijn, en al helemààl niet als de opbrengst tegenvalt. Anderen zullen dan weer boos zijn als zij, terecht of ten onrechte, menen rechtstreeks of onrechtstreeks getroffen te worden.

Is een vermogensbelasting nodig vanuit economisch perspectief?

Meerdere recente studies, onder andere van de Europese Gemeenschap en de Oeso, komen tot de conclusie dat België in Europees verband hoog geklasseerd staat inzake belastingen op (inkomsten uit) vermogen. Op 'capital' 4e, 'property' 3e, 'stock of capital/wealth' 3e (Taxation Trends in the European Union), in 'real estate and land' (registratierechten + onroerende voorheffing) 2e en in 'inheritance and gift' (successie- en schenkingsrechten) 1e (cross-country review of taxes on wealth and transfers of wealth). Dat zijn dan nog allemaal onderzoeken op basis van 2012, dus vóór de verhogingen van roerende voorheffing en liquidatiebelasting met 2/3 (15-25 %).

Elk van die rapporten toont aan dat België inzake BTW en, vooral, inzake milieutaksen wél (ver) onder het Europees gemiddelde zit. Gisteren nog heeft het IMF in haar rapport gepleit voor verschuivingen ('harmonization'), met als voorbeelden verschuiving van 'transaction taxes' (registratierechten) naar 'recurrent taxes' (jaarlijkse belastingen) wat onroerende goederen betreft, en het herzien van de vrijstelling op intresten van spaarrekeningen. Geen woord over een vermogens(winst)belasting), maar wél een pleidooi voor een verhoging van BTW (door vermindering van wat onder het laag tarief valt) en milieubelastingen.

Is een vermogensbelasting haalbaar

Op korte termijn in alle geval niét. Een vermogensbelasting vergt immers kennis over de vermogens, het vermogenskadaster dus. Dat is er voor onroerend vermogen, maar niet voor de rest. Voor vele vormen van roerend vermogen kan men dat gaan aanleggen, maar niet van vandaag op morgen.

Voor een vermogensbelasting is vervolgens het grote probleem dat van de waardering. Voor beursgenoteerde aandelen, met soms duizenden transacties per dag, gevolgd door vele analisten die dikke rapporten schrijven, kan men nog geen zinvolle waardering bereiken. Anders zouden koersen niet met meerdere procenten schommelen per dag, en soms met tientallen procenten op jaarbasis. Hoe moet men dan privé-ondernemingen waarderen, hoe zal men kunstwerken waarderen, zelfs onroerende goederen?

Voor een vermogenswinstbelasting stelt zich een ander probleem: om de winst te kennen moet men, naast een verkoopprijs, uiteraard ook een aankoopprijs kennen. Voor toekomstige aankopen valt dat te regelen, maar hoe moet men bijvoorbeeld de aankoopdatum en de aankoopprijs kennen van effecten die vroeger aan toonder werden aangehouden? Van kunstwerken, die misschien al van generatie op generatie zijn overgedragen?

Brengt een vermogensbelasting iets op?

In gidsland Frankrijk haalt men daarmee 0,2 % van het BBP op, nog geen 10 procent van wat in België registratierechten en onroerende voorheffing samen opleveren. En dan zijn er nog de kosten om het vermogenskadaster op te maken, bij te houden, en alle betwistingen rond waardering af te handelen. Het is niet voor niets dat zovele landen dat al hebben geprobeerd en terug afgeschaft.

Nochtans is het probleem volgens mij vooral de onrechtstreekse, latere, gevolgen. Nu al staan, in een periode van ongeveer een nulrente na inflatie, honderden miljarden werkloos op spaarrekeningen. Men kan moeilijk beweren dat de appetijt voor risicokapitaal hoog is: het aantal beursnoteringen neemt af, er komen minder zelfstandigen bij. Naast toevalligheden zoals Lotto of goed kunnen voetballen, zal een echt hoog vermogen nagenoeg altijd voortkomen uit ondernemen, hetzij zelf, hetzij uit een vorige generatie.

Ondernemen en investeren in aandelen houdt onmiskenbaar een risico in. Bijgevolg zal men de maximale opbrengsten afwegen tegenover het maximale risico. Dat maximale risico is altijd: 'totaal verlies'. Als de maximale opbrengst afneemt door, bijvoorbeeld, vermogensbelasting, zal dit negatief spelen in die afweging. Het kan er moeilijk toe leiden dat er meer zal ondernomen worden, of meer zal geïnvesteerd worden in risicokapitaal. Dus minder, en het is al te weinig. Daarnaast, en vanzelfsprekend, alles wat aan vermogensbelasting wordt besteed wordt niet meer geïnvesteerd, en brengt dus ook niets op.

Dhr. Coucke heeft dat zo voorgesteld: ik ga investeren in economische activiteit. Men heeft in het verleden gezien dat dit soms opbrengt (Omega Pharma), soms niet (Enfinity). Maar men mag er toch van uitgaan dat hij van hetzelfde bedrag méér economische activiteit zal maken dan de overheid, nietwaar?

Is een vermogensbelasting ethisch billijk?

Volgens mij verliest men vooreerst uit het oog dat, naast de belastingen (vennootschapsbelasting + dividend komen op ongeveer 50 %; ik neem aan dat dit bekend is), er nog andere zaken zijn die vermogens treffen - kleine én grote. Al naar gelang de periode is er ofwel inflatie die (overheids)schulden én vermogens doet wegsmelten én - wat we nu hebben - het kunstmatig laag houden van intresten (of munten, maar dat is nu niet echt het geval).

De huidige rentevoeten zijn niet in de eerste plaats het gevolg van een normale economische evolutie, maar zijn gestuurd. Het kan moeilijk ontkend worden dat men op dit ogenblik vlot een paar procenten, en meer, intrest inlevert. Daar hebt u uw vermogensbelasting al. En ze gaat hoofdzakelijk naar én de overheid (overheidsschulden) én de economie.

Een ander aspect is dat men bij zowel vermogens- als vermogenswinstbelasting moeilijk om minderwaarden heen kan. Wie, in extremo, failliet gaat, zal niet noodzakelijk nog in staat zijn vermogensbelasting te betalen op de (theoretische) stand van een jaar ervóór. Maar wie al in dalende lijn zit, zal met een vermogensbelasting helemaal in de dieperik geduwd worden.

Bovendien is er in sommige gevallen het probleem dat het vermogen 'vast' zit, bijvoorbeeld in kunst (men kan geen stuk van een schilderij scheuren), in aandelen met een lock-up clausule, in onroerend goed. Een vermogensbelasting kan tot ongewenste verkopen leiden, en kan via de wet van vraag en aanbod de prijzen naar beneden duwen zonder dat dit noodzakelijk gewenst is.

Zeker bij vermogenswinstbelasting kan men het moeilijk zo ver drijven dat iemand die in een bepaald jaar 100 wint en 200 verliest op die 100 ook nog eens betaalt. Maar als men daaraan begint te verrekenen, komen er heel wat problemen af: wat met minderwaarden die de meerwaarden voorafgaan, wat met overdracht van minwaarden (als die 200 in een volgend kalenderjaar valt), wat met minwaarden zonder meewaarden. Op den duur ontstaat het risico dat men dwaasheid of roekeloosheid gaat sponsoren.

Het komt mij voor dat dit soort zaken minstens even belangrijk is dan 'de perceptie'.

Met vriendelijke groeten,

Stefan Lammens (IAB-accountant)

Bron: Express.be